Wstęp. Ból stawów skroniowo‑żuchwowych i mięśni żwaczowych, występujący jako objaw zaburzeń czynnościowych układu stomatognatycznego, jest główną niezębopochodną przyczyną dolegliwości bólowych zlokalizowanych w obrębie twarzoczaszki. Często objawy bólowe dysfunkcji zlokalizowane są również poza narządem żucia: w okolicy czołowej, ciemieniowej i skroniowej głowy, oczu, uszu czy w odcinku szyjnym kręgosłupa. Cel. Celem pracy jest ocena częstotliwości występowania dolegliwości bólowych w obrębie twarzoczaszki i odcinka szyjnego kręgosłupa u pacjentów zgłaszających się do leczenia z powodu dysfunkcji narządu żucia. Ocena zostanie przeprowadzona na podstawie retrospektywnej analizy karty historii zdrowia i choroby pacjenta oraz karty zaburzeń czynnościowych narządu żucia. Materiał i metody. Badaniami objęto analizę kart i choroby 1258 pacjentów obojga płci, którzy zgłosili się na leczenie protetyczne do Pracowni Zaburzeń Czynnościowych Poradni Protetyki Stomatologicznej UJ CM w Krakowie, w okresie od 2009 do marca 2015 roku. Analizie poddano karty historii zdrowia i choroby. Oceniano występowanie: samoistnych dolegliwości bólowych, bólu sprowokowanego badaniem palpacyjnym oraz dolegliwości bólowych występujących podczas ruchów żuchwy w okolicy stawów skroniowo‑żuchwowych lub/i mięśni układu stomatognatycznego, oczu, narządu słuchu, a także w okolicy głowy i szyi. Wyniki. Ból mięśniowo‑powięziowy zlokalizowany w okolicy mięśni żwaczowych odnotowano u 563 (44,7%) pacjentów, a dolegliwości bólowe w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych u 335 (26,6%) osób. Zaburzenia czynnościowe narządu żucia połączone z występowaniem objawów bólowych w narządzie wzroku (27 – 2,3%), słuchu (141 – 11,8%) oraz odcinku szyjnym kręgosłupa (36 – 2,9%) zaobserwowano w stosunkowo mniejszej grupie pacjentów w porównaniu z bólem pochodzenia mięśniowego. Wyniki badań wskazują na częste występowanie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w obrębie twarzoczaszki u pacjentów leczonych protetycznie z powodu zaburzeń czynnościowych narządu żucia. Wnioski. Szczegółowy wywiad, dokładne badanie kliniczne, umiejętność lokalizowania punktów spustowych i dolegliwości bólowych, diagnostyka różnicowa, a także współpraca interdycyplinarna pozwolą na postawienie prawidłowej diagnozy oraz podjęcie prawidłowego postępowania terapeutycznego. Ze względu na gwałtowny wzrost liczby chorych z dysfunkcją narządu żucia konieczne są dalsze badania w tym zakresie.

Słowa kluczowe: zaburzenia czynnościowe narządu żucia, ból mięśniowo‑powięziowy, bólowa postać dysfunkcji narządu żucia, punkty spustowe, promieniowanie dolegliwości bólowych.