Rola wirusa brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus, HPV) w patologii jamy ustnej i ustnej części gardła jest niepodważalna. Staje się on dominującym czynnikiem etiologicznym raków tych okolic, związanym m.in. ze zmianą zachowań seksualnych człowieka. HPV jest jedną z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową i jest przyczyną około 5% wszystkich nowotworów na świecie. Do czynników ryzyka nabycia infekcji należą: młody wiek; płeć męska, AIDS lub immunosupresja, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, używanie marihuany, dieta uboga w warzywa i antyoksydanty, wieloletnie stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, niski status socjalno‑ekonomiczny, wczesny wiek inicjacji, poligamia oraz rodzaj kontaktów seksualnych. Wirusy brodawczaka ludzkiego wywołują najczęściej łagodne zmiany kliniczne, wśród których wyróżnia się: brodawczaka płaskonabłonkowego, brodawkę pospolitą, ogniskową hiperplazję nabłonka (chorobę Hecka) i kłykciny kończyste. Istnieje również wiele publikacji dotyczących związków infekcji HPV i zmian przedrakowych, do których należą liszaj płaski jamy ustnej, leukoplakia (w tym leukoplakia brodawkowata), choroba Bowena, erytroplakia, jak również związków z nowotworami złośliwymi — rakiem płaskonabłonkowym i jego szczególną postacią, czyli rakiem brodawkującym. Wirus brodawczaka ludzkiego to najmniej doceniany społecznie wirus weneryczny, zwłaszcza w odniesieniu do patologii jamy ustnej. Staje się on ważnym problem zdrowia publicznego, wymagającym edukacji społecznej oraz wdrożenia szeroko pojętej profilaktyki. Ważną rolę w tym procesie mogą odegrać lekarze stomatolodzy, którzy często są lekarzami pierwszego, a nawet jedynego kontaktu przez długi okres życia.

Słowa kluczowe: wirus brodawczaka ludzkiego, choroby jamy ustnej HPV‑zależne.